Net zoals bij heel veel andere voedingsmiddelen is ook in wijnland de ‘biologische’ productie in opmars. Voor de wijnen staat de term bio nog redelijk in de kinderschoenen en de wetgeving begint sinds 2012 in beweging te komen. Maar nog steeds is er geen specifieke Biowijn wet.
Commercieel of milieubewust?
Biologische producten zijn hip. Het is daarom marketing technisch gezien een slimme keuze om je wijnen als ‘biologisch’ te kunnen verkopen.
Aan de andere kant is deze werkwijze milieuvriendelijker. In biologische wijngaarden is de natuur meer in balans en wordt er minder aanspraak gemaakt op chemische bestrijdingsmiddelen.
Chemische bestrijdingsmiddelen
Het is niet ongebruikelijk dat de wijnstokken meerdere malen per jaar worden besproeid met allerlei verschillde (chemische) stoffen. Deze middelen zijn bestemd om ziektes en/of schadelijke insecten in de wijngaard te bestrijden. De bekendste is de zogenaamde Bordeauxse pap, een combinatie van kalk en kopersulfaat tegen schimmels.
Niet alleen de organismen die schadelijk zijn voor de wijnbouw hebben hier last van, ook planten en dieren die een positieve invloed hebben op het microklimaat van het gebied hebben er onder te lijden. Op de lange termijn betekent dit een bodem die steeds vervuilder raakt en zodoende onvruchtbaar dreigt te worden.
Een biologische wijnboer gebruikt geen chemische pesticiden en kunstmest. Maar hij mag wel Bordeauxse pap aanbrengen in zijn wijngaard. Het voorkomen en bestrijden van schimmel is zo belangrijk dat de meeste wijnboeren toch echt genoodzaakt zijn om een aantal maal te besproeien. Het gebruik wordt echter zo laag mogelijk gehouden. Lagere doseringen en frequentie. Uit eigen gesprekken met wijnboeren weten wij ook dat er een methode is om de pap te mengen met een soort siliconen. Hiermee spoelt de pap minder snel van de bladeren af bij slecht weer en hoeft men minder vaak te sproeien.
Maar beter nog zorgt de bioboer voor een goede balans in zijn wijngaard. De aanwezigheid van onder andere algen en heermoes ondersteunen de wijnstok bijvoorbeeld in wortelgroei en schimmelpreventie. Gras laten groeien houdt onkruid buiten de deur. Bloemen trekken ook insecten aan die zich te goed doen aan schadelijke insecten.
Het laten grazen van schapen tussen de rijen helpt onkruid in toom te houden wat te vruchtbaarheid van de grond ten goede komt. Ook kippen kunnen een waardevolle bijdrage leveren, ze lusten graag schadelijke larven. Maar het is zeker niet zo dat elke biologische wijngaard een veestapel heeft.
Landbouwvoertuigen
Grote wijnproducenten maken gebruik van grote landbouwvoertuigen om hele rijen met wijnstokken in een keer te snoeien of oogsten. Bij zeer kapitaal krachtige bedrijven worden zelfs helikopters ingezet voor het aanbrengen van de Bordeauxse pap of chemische bestrijdingsmiddelen. Het is logisch dat het gebruik van al deze machines een hoog energieverbruik veroorzaken.
Biologische wijnboer: Gebruikt een trekker voor het omploegen van het land tussen zijn rijen wijnstokken tegen het onkruid en hangt er een kar achter tijdens de oogst waarop alle kratten met de oogst kunnen worden geplaatst. Dat is het wel zo een beetje. Sommigen gaan erg ver: zij gebruiken paarden!
Geholpen door de natuur
De keuze voor biologische wijnbouw is niet in elk gebied even makkelijk. Er zijn gebieden die in de zomer toch redelijk vochtig zijn, dit speelt de groei van schimmels in de kaart. Het kan dus voor sommige wijnstreken helemaal niet rendabel zijn om volledig biologisch te werken. In dergelijke klimaten is dus een portie lef vereist.
Voorbeelden van dergelijke gebieden
- Bordeaux, Frankrijk
- Zuid Chili
- Gebieden Nieuw-Zeeland
Andere gebieden zijn in het groeiseizoen vrij tot erg droog. De schimmeldruk is hier erg klein waardoor de (chemische) ingegrepen in de wijngaard zo nihil zijn dat de men eigenlijk al biologisch werkt zonder daadwerkelijk de keuze hoeven te maken.
Voorbeelden van dergelijke gebieden
- Rioja, Spanje
- Douro, Spanje
- Mendoza, Argentinië
- Piemonte, Italië
Biologisch betekent meer werk
Natuurlijk, een conventionele wijnboer met 100 hectare aan wijngaarden heeft meer werk dan een bio wijnboer met 4 hectare. Maar vertaald naar één hectare vraagt biologische wijnbouw vrijwel altijd meer werk. Handwerk wel te verstaan.
Hier kom je niet met de oogstmachine. Handen uit de mouwen!
Zoals eerder genoemd wordt er bij de grote wijnproducenten wel geoogst met grote oogstmachines waarna grote vrachtwagens de druiven in hun achterbak gekieperd krijgen en vervolgens al lekkend naar de wijnmakerij scheuren. Door het machinale geweld is de selectie van het fruit minder secuur en zodoende komen ook druiven van mindere kwaliteit in de most. De druiven komen vaak ook niet ongeschonden uit de machine. Door de beschadiging worden ze vatbaarder voor schimmels.
De biologische wijnboer pakt met zijn ploeg plukkers de snoeischaar en gaat aan de slag. Alle trossen worden handmatig geselecteerd en gesnoeid. Trossen die nog wat tijd kunnen gebruiken in de zon laat men hangen. Alleen de beste druiven worden gebruikt tijdens de vinificatie. Arbeidsintensiever, dus meer werkgelegenheid!
Toevoegingen aan de wijn
Ook de biologische wijnbouw mag verschillende middelen toevoegen aan zijn wijn. Hierbij moet gedacht worden aan speciale gistculturen, sulfiet, suiker en klaringsmiddelen.
Het gebruik een speciale gistcultuur geeft de wijnboer meer controle over het gistingsproces van zijn wijn. Het gebruik van wilde gisten geeft echter een compleet andere wijn dan de gisten die gemaakt zijn op bepaalde eigenschappen die ze herbergen. Wilde gisten bieden dus diversiteit en dat wil een wijnliefhebber toch?
Sulfiet is een antioxidant dat veel voorkomt in voedingsmiddelen (E220-E228). Het komt van nature voor in de natuur en komt tijdens het vinificatie proces ook kleine hoeveelheden vrij. Het is dus tricky als wijnboeren claimen sulfietvrije wijnen te produceren.
Het zorgt ervoor dat voeding langer houdbaar blijft. Het voorkomt bijvoorbeeld dat fruit en vlees onder invloed van zuurstof snel hun kleur verliezen en bruin worden. In wijn speelt het dezelfde rol, de wijn oxideert minder snel en blijft bovendien stabieler.
Ook biologische boeren gebruiken sulfiet. Zonder neemt men veel risico’s want het risico op oxidatie is veel groter. Maar het is zeker wel mogelijk om wijnen te maken zonder toegevoegd sulfiet.
Het kostenplaatje
De kosten hangen volledig af van de grootte van het wijnbedrijf. Het voorbeeld van de 100 en 4 hectare wijnboeren lieten dat al doorschemeren.
Wederom vertaald naar één hectare kost de biologische wijze meer. Weer de oogstmachine: de door één man bemande machine oogst in enkele minuten vele meters aan wijngaarden. Een ploeg professionele plukkers doet veel langer over het zelfde aantal meters. Maar ja, die machine is ook niet gratis. Het verschil in schaal geeft hier wederom de doorslag
Dit werkt door naar de consument, waar de wijnen van grote commerciële wijnboeren lager geprijsd zijn dan die van kleine bioboeren. Verdienen de bioboeren dan ook meer? Wederom afhankelijk van de grootte van het bedrijf. Maar biologische geproduceerde wijnen komen over het algemeen van kleinere producenten met een kleinere oplage dan de grote bedrijven.
De som (marge X productie) gaat hier op. Er is dus verschil tussen absolute en relatieve omzet. Grote bedrijven werken met een kleinere marge per fles ten opzichte van een biowijnboer (relatief) maar verdienen door hun grotere productie toch meer geld (absoluut).
Biowijn: Lekkerder, beter, gebakken lucht?
Het moge duidelijk zijn dat de natuur zeker baat heeft bij de biologische werkwijze. Minder chemie, meer balans. Maar waar het uiteindelijk om gaat: ‘is het nu lekkerder?’
Dat hangt van erg veel factoren af. Klimaat, vakkundigheid wijnboer, de smaak van de afzetmarkt enzovoorts. Hierin kan geen eenduidige conclusie worden getrokken.
De grote wijnproducenten die de drankenhandels, groothandels en supermarkten bevoorraden gaan voor een prima kwaliteit. Elk jaar streeft men min of meer dezelfde stijl en kwaliteit na in grote hoeveelheden. Foutloze wijnen maar verder weinig bijzonder, uitzonderingen daargelaten. Het zijn in principe ‘merken’
Wij vinden de wijnen van biologische wijnboeren zeker bijzonderder. De bedrijven zijn kleiner en de opbrengst is dan ook kleiner, de invloed van het wijnjaar is veel duidelijker aanwezig omdat minder gebruikt maakt van de (chemische) hulpmiddelen. Hierdoor verschillen de wijnen van jaar op jaar meer.
Het kiezen voor de biologische werkwijze toont aan dat men verliefd is op wijn, waarom anders niet de makkelijke weg kiezen. Ze staan er op een andere manier in: kwaliteit boven kwaniteit. Voor hun is de wijnproductie nog een echte ambacht.
Bekijk onze biologische wijnen
-Door: Cupido Wijnen–